Karin Voogd

In februari 2017 is er opnieuw een Lamu Painters Festival. Schilders uit alle windstreken leggen dezelfde plekken in Lamu vast. Er verzamelen zich plaatselijke bewoners om hen heen die de schilders met elkaar vergelijken. Als hoogste geldt de kwaliteit vile vile, iets precies zo schilderen als het is. Het wekt verbazing dat ondanks alle culturele verschillen deze academische kwaliteit van het schilderij overal gewaardeerd lijkt te worden. Is het daarmee een hele elementaire maatstaf of is deze door de globalisering wereldwijd overgenomen? Vile vile: ondanks de Islamitische cultuur hier, waar het afbeelden in de kunst niet is ontwikkeld omdat het taboe was zodat decoratieve kunst tot grote hoogte is gestegen. Vile vile: ondanks de Afrikaanse cultuur waar ritme expressie en emotie en ritueel samenkomen in de kunst van masker,fetish en de kracht van kleuren. Vile vile, het klinkt academisch en saai. De cultuur van de mzungu (blanke) wordt ook saai gevonden. Saai, maar wel de standaard. Saai, maar wel een succesfactor.' Ach ja', zei een oude vrouw misprijzend tegen haar vriendinnen toen ik de blauwgrijze jurk koos, 'echt mzungu kleuren, boring.'

Vanaf 2006 schilder ik in juni in Noordwijk. Op het schilderfestival. Ik heb er een atelier in de duinen gevonden. Een duinpan waarin ik alle drukte kan ontvluchten. Of het weer. Je kan er diep in een kuil staan schilderen en laat de wind over je heen razen. Aan de ene kant kijk je uit op de Northgodreef. Je ziet een paar mooie duinvilla's en daarachter de slagroomsoes die Huis ter Duin is geworden met alle aanbouw die het illustere hotel in de jaren eromheen heeft laten opspuiten. Aan de andere kant kijk je eindeloos over de duinen. Soms vindt een hond mij, maar die wordt meestal snel teruggeroepen door zijn baasje die op het pad blijft. De foto van mij uit  2006 of 2007 met mijn dochter aan een ijsje op het Vuurtorenplein in Noordwijk is gemaakt door Tineke Swieringa.

Een atelier is niet in de eerste plaats de plek waar werk gemaakt wordt. Dat geldt in in geval niet voor mij: vanaf 2006 schilder ik meestal buiten. Maar buiten noem ik nooit mijn atelier. Buiten is het gedoe van de mensen, de eindeloosheid van de natuur. Een atelier is een afgesloten plek waar je alleen kan zijn met het schilderen. Zelfs voor mij als buitenschilder klinkt atelier als conditie nummer één voor het kunstenaarschap. Eenzaamheid is romantisch in gedachten, maar soms niet te harden in praktijk. Het echte atelier valt tegen. Het is moeilijk te veroveren. Zo ook  dit atelier, de zolderverdieping van het gebouw van kunstenaarsvereniging Duende, waar ik zelf geen lid van was. Ik schilderde er aanvankelijk alsof ik nog buiten stond. Ik nam de dingen waar om me heen. De balken, de groene deuren,  het blauwfluwelen gordijn en de oranje bank die kunstenaars voor mijn tijd hadden achtergelaten. Ik voelde met mijn blote voeten het verdroogde linoleum en plakte met mijn wang tegen de ruiten toen het vroor. Ik dwaalde over de gangen en kroop overal in, de kasten, het stookhok om de verschillende ruimte te veroveren.

Bij thuiskomst zei iemand die deze schilderijen zag, dat ze er zo bijbels uitzagen. Bij haar gelovige moeder thuis hadden zulke platen in de lade liggen. Op mijn bed in Baitil Aman, het hotel in Lamu lag  wel de koran n vertaald door Kader Abdollah en De bijbel voor ongelovigen door Guus Kuijer en een boekje over Hollandse schilderkunst uit de gouden eeuw, waar ik echt in geloof. Ik vond de gelijkenis tussen de Nederlandse zanderige paden uit de zestiende eeuw en die van nu in Lamu opvallend en heerlijk. Zelfs de huisjes en de winkeltjes in deze streek in de 21ste eeuw lijken op die van vroeger in Holland.

Het zijn de langste dagen van het jaar. Het is Ramadan, toch gaat nu de Hollandse traditie voor dat alles uit moet op die paar uitzonderlijke dagen dat het zo heet is. In het park hoor je alle talen door elkaar walmen als de rook van de vette barbecues. Deze warme groene plek is als een lieve warme baarmoeder van de stad.

Het okeren licht van de oostkust van Kenia bleef mij nog wekenlang bij toen ik allang weer in februari in Nederland terug was. Ik was als het ware betoverd. De magie van Afrika kon ik dit eerste bezoek aan Lamu zo goed pakken - misschien ook in mijn schilderijen?- dat is me de latere keren nooit meer gelukt. Hoewel de bewoners zelf hun eiland Lamu tamu - lieflijk Lamu noemen, vond ik deze plek vooral heel spannend en mysterieus. Soms niet alleen op een vriendelijke manier:Ik ben wel eens bang geweest om in een kookpot te verdwijnen. Kwam vast door de verhalen uit Afrika die ik als jong kind te horen heb gekregen. De sfeer was soms wat dreigend en ik begreep niet wat er aan de hand was.

Tussen november 2010 en augustus 2012 schilderde ik elke maandag een portret van deze tuin. Ik liet de honden uit van A. zodat zij 24-uurs diensten kon doen bij een oude dementerende dame. Eerst ging het kleine hondje dood dat A. had overgenomen van haar moeder en later toch ook haar eigen grote Briard. De plantsoenendienst verplaatste de rozen naar een andere muur, verbreedde de paden en maakte de contouren van de borders strakker. De verrotte zuidmuur werd vernieuwd. De vissenman was er elke keer en een snelwandelende vriendelijke Chinese man maakte elke dag zijn ronde. Ze lopen er nu nog steeds elke dag, waarschijnlijk. In het huis van A. bladerde ik graag door de catalogus van Howard Hodgkin. Ik vond een gedicht van een Chinees vertaald door Slauerhoff. Chrysanten in den oostelijke tuin: Snel gaan de jaren, vroeger wist ik het niet,/ Wel in mijn rijpheid, ik weerhield ze niet,/ Leed en teleursteling van al mijn jaren/ Kwamen met mij in d'eenzamen tuin hier samen/ enzovoort.

maua tu= alleen bloemen. Alleen bloemen kreeg ik als  antwoord op mijn vraag wat de patronen op de leso's betekenen. leso's zijn doeken die je per twee koopt: één voor jou en één voor je lief. Er staan teksten op over hoop en de liefde, god en de duivel. De decoraties op de leso's  hebben volgens de kenners geen betekenis: het zijn gewoon bloemen. Een veel voorkomend patroon op een leso is dat van de korosho, de cashewnoot van de mbibo, cashewnotenboom. Misschien is het wel een aanpassing van het paisley patroon dat oorspronkelijk uit India komt. Het betekent misschien toch wel iets...

to simplify means to eliminate the uneccesary so that the necessary may speak...Deze tekeningen zijn mindmaps en mindmaps hoeven niet uit te blinken door simplicity, ze zijn bedoeld om iets uit te werken. Ik werkte een hoop issues uit over kunst en de wereld. Sommige tekeningen zijn daarom makkelijker te volgen dan anderen. De deal die ik maakte in 2013 was om alle tekeningen op te sturen naar David. zo had ik één paar ogen als publiek.

raha na zare mieren brengen geluk zare en zout verspillen geeft vreugde raha. elk nadeel heeft ook hier zijn voordeel. Dudu villas waar ik logeer ligt net buiten de stad. ik kan de mangoboom membe, de mkungu een boom waar ik geen vertaling voor weet, en de mnazi  kokospalm van bovenaf bestuderen. de aanleg van de tuin is zorgvuldig. het grote terrein wordt doorkruist door muurtjes. zo ontstaan er kleinere terrassen en tuintjes. elke boom is omcirkeld door een kring van stenen. geen functioneel design voor zover ik zie. het is decoratie om de decoratie. als je vraagt naar betekenis is het antwoord meestal raha...of zare natuurlijk.

kazi yake = haar/zijn werk of functie van personen maar ook van dingen. Van de kokospalm wordt elk onderdeel benut, bijvoorbeeld in de bouw,de voedselbereiding en de lichaamsverzorging. Mijn werk is om goed te kijken naar dingen en dat om te zetten in verf op doek. De titels verraden de gedachten en associaties, die worden niet alleen door te kijken gestuurd maar ook door met mensen te praten. De manier waarom de kokospalm in allerlei nuttige producten uiteenvalt, die weer allemaal een eigen lokale naam hebben lijkt toch op het schilderen: wat mij opvalt heb ik uitgewerkt, maar er is objectief beschouwd nog veel meer te zien. Ndifu is het vlies dat een jong blad beschermd. Het lijkt op geweven stof, je zou er wellicht op kunnen schilderen. Het wordt gebruikt om vuurtjes aan te maken want het brand als een tierelier. Matepe beschermd de jonge kokosnoten tegen de zon en als deze afvalt kun je er kleine houtjes van maken die je in het vuur kan steken en er ook weer uit kan halen om de temperatuur te regelen, bijvoorbeeld als je mkate wa nazi kokosbrood bakt. Marian North schilderde in de negentiende eeuw bijzondere planten uit heel de wereld. Ik heb het nagezocht, maar de mbirimbi (op het schilderij part-time salon), die in het Nederlands augurkenboom heet, zit er niet tussen.

welke binding heeft een schilder met het linnen? de ondergrond heeft een eigen verhaal. linnen is niet neutraal.